Ashadh Ritual 2025 : आषाढ महिना आला की साऱ्या वातावरणातच एक वेगळीच ओलसर, हळवी हवा पसरते. नुसतीच आकाशातून नव्हे तर मनातूनही सरी पडू लागतात. आषाढी एकादशीपासून सुरू होणारा चातुर्मास, हा केवळ धार्मिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाचा नसून, तो आपल्या पारंपरिक जीवनपद्धतीचा एक अविभाज्य भाग ठरला आहे. आणि या साऱ्या आठवणींमध्ये एक खास ठसा उमटवते ती म्हणजे – “आषाढ तळण” ही खास परंपरा!
🍛 ‘आषाढ तळण’ म्हणजे काय?
म्हणतात ना, पावसात गरमागरम तळलेली भजी, कुरकुरीत शेव, मस्त वाफाळती खिचडी – याला कोणाचा नाही म्हणावं लागतो? पावसाचे थेंब आणि घरात तळणाचा दरवळ – हीच तर खरी आषाढातली जादू!
पूर्वीच्या काळी वाळवणाचे पापड, कुरडया, सांडगे, शेवया हे सगळं मे महिन्यात तयार केलं जायचं, आणि त्याचं खरे उपयोग आषाढापासून सुरू व्हायचे. त्यात भर म्हणून घराघरात गोडधोड, चटपटीत तळणीचे पदार्थ बनवले जायचे. हे सगळं काही ‘जिभेचे चोचले’ म्हणून नाही तर पावसाळ्यात शरीराला आवश्यक उष्णता आणि शक्ती मिळावी म्हणूनही यामागे आरोग्यशास्त्र होतं.
🍥 तळणीच्या पारंपरिक पदार्थांची रेलचेल
- कांदा भजी, बटाट्याचे वडे
- खारे शंकरपाळे, चकल्या, शेव, कडबोळी
- गोड पुडाच्या वड्या, खीर, शिरा, लाडू
- अळू वडी, कोथिंबीर वडी
- आणि पचायला मदत करणारी – मुगाची खिचडी, आलेपाक वडी
हे सगळं घरगुती तळण एकत्र केलं जातं आणि त्याला ‘आषाढ तळणे’ असं नाव आहे. आजही महाराष्ट्रात अनेक कुटुंबांत ही परंपरा प्रेमाने जपली जाते.
👧🏻 सासरी गेलेल्या लेकीचं आषाढात माहेरपण
या सगळ्या तळणाच्या गोडसर सुवासात एक हळवा प्रसंग दडलेला असतो – सासरी गेलेल्या लेकीला माहेरी बोलावण्याची आषाढातील परंपरा.
कितीही वर्ष झाली तरी माहेर म्हणजे लेकीसाठी आजही एक जिव्हाळ्याचं ठिकाण असतं. म्हणूनच पूर्वीच्या काळात आषाढात सासरी गेलेल्या लेकीला माहेरी बोलावलं जात असे. तिच्या आवडीचे पदार्थ तयार केले जायचे, तिच्यासाठी खास तळणी केली जायची, आणि तिला भरभरून प्रेम दिलं जायचं.
🌺 ही परंपरा सुरू कशी झाली?
पूर्वी विवाहाची हंगाम म्हणजे एप्रिल-मे महिने. लग्न होऊन लेक सासरी गेली की आई-वडिलांच्या काळजाला थोडी भीती असायची – “लेक सुखात असेल ना?”
त्यामुळे पावसाळा सुरु झाला की एक निमित्त केलं जायचं – लेक माहेरी यावी, विश्रांती घ्यावी, प्रेम अनुभवावं. आणि तिच्या आवडत्या तळणीच्या पदार्थांनी तिचं स्वागत केलं जायचं.
हे नुसतं जेवण नव्हतं, तर ते मायाळू माहेराचं तिच्यासाठी दिलेलं आदरातिथ्य होतं.
📆 पण बुधवारी पाठवणी नको – का?
एक जुनी म्हण अजूनही ऐकायला मिळते –
“जाशील बुधी, तर येशील कधी?”
अर्थात, बुधवारी पाठवलेली लेक पुन्हा लवकर परत येईल याची खात्री नाही. त्यामुळे बुधवारी लेकीची पाठवणी केली जात नसे. हा एक प्रेमाचा, काळजीचा संकेत होता.
❤️ आषाढ तळण आजही तितकंच खास का आहे?
आजकाल तळणीच्या पदार्थांचं स्वरूप बदललं असेल, गॅसवरून एअर फ्रायरकडे गेलं असेल, पण त्या प्रेमाचा आणि ओढीचा गंध अजूनही टिकून आहे.
- हे तळण म्हणजे फक्त चव नव्हे, तर आठवणींची साठवण आहे.
- ही परंपरा म्हणजे आईच्या हातची उब आणि माहेरची मायाळू सावली आहे.
- आणि सासरी गेलेल्या लेकीसाठी तर, हे म्हणजे जणू वर्षातील एक “प्रेमाने ओथंबलेलं आषाढ सण” आहे.
🔖 निष्कर्ष :
“आषाढ तळण” ही परंपरा म्हणजे आपल्या संस्कृतीचा मऊशार आणि सुगंधित कपडा आहे. त्यात चव आहे, आठवणी आहेत, आणि भरपूर प्रेम आहे. ही परंपरा जपणं म्हणजे आपल्या माणसांच्या जिव्हाळ्याला अधिक घट्ट करणं.