Kapus Tanashak List कापूस (कॉटन) हे महाराष्ट्रात सदैव खर्चिक पण मुनाफेदार उत्पादन मानले जाते. मात्र, या महत्त्वाच्या पिकात प्रमुखत्रे तण आणि कीड यांच्यामुळे 30–50% उत्पन्न गमावले जाते. म्हणूनच शेतकऱ्यांनी तणनाशके आणि कीड व्यवस्थापनावर लक्ष देणे अत्यावश्यक आहे.
तणांचे धोके
कापूस सुरुवातीच्या 15–60 दिवसांत तणांशी स्पर्धा करत असतो . प्रमुख तणांमध्ये Trianthema portulacastrum, Echinochloa colona, Cyperus rotundus यांचा समावेश आहे. या काळात निम्नलिखित उपाय करणं शाश्वत उत्पादनासाठी हितदायक:
खुरपणी व पश्चरोगी पद्धती:
- पेरणीनंतर 20 आणि 40 दिवसांनी माती खुरपणी केल्यास तणांची चांगली नियंत्रण होते.
- मल्चिंगच्या माध्यमाने देखील प्रत्यक्ष तण नष्ट करता येतात jcottonres.biomedcentral.com.
पूर्वमलचन तणनाशके:
- अट्राझीन 50% WP – पेरणीनंतर 1–2 दिवसांत 500 g/हेक्टरी प्रमाणे वापरले जाते.
- पेंडिमिथालीन 30% EC – गवतपार पध्दती कमीतकमी किंमतीत नियंत्रित करते.
उत्तरमलचन तणनाशके:
- मका तणनाशकांप्रमाणे, कापूससाठीही टेम्बोट्रिऑन (Tembotrione) किंवा टोप्रामेझोन (Topramezone) यांचा वापर केला जाऊ शकतो, परंतु स्थानिक तज्ज्ञांचा सल्ला अत्यंत महत्वाचा.
कीड व्यवस्थापन: Bt कापूस आणि IPM चा वापर
2002नंतर भारतात Bt कापूसाचे लागवड झाली, ज्यामुळे काही प्रजातींच्या व्हॉलवर्म्सवर नियंत्रण मिळालं . परंतु नंतर “pest resistance” चा धोका निर्माण झाला en.wikipedia.org+15en.wikipedia.org+15jcottonres.biomedcentral.com+15.
Integrated Pest Management (IPM):
- प्राकृतिक शत्रूंचं संरक्षण: Trichogramma आणि Chrysopa सारख्या कीटकांना उपयोगी.
- बायोपेस्टिसाईड्स: Bacillus thuringiensis (Bt) आधारित जैव-कीटकनाशके हा पर्याय आरोग्यदायी आहे
- फील्ड मॉनिटरींग: Jassid, Aphid, Bollworm – या प्रमुख कीडांवरील सतत निरीक्षण.
अधिकृत माहितीसाठी येथे क्लिक करा
HT बीज आणि ग्लीफोसेट तणनाशक
विदर्भ, नागपूर, वर्धा या भागांत काही शेतकरी HT (Herbicide-Tolerant) कापूस बियाणे घेऊ लागले आहेत. हे अवैध बियाणे असल्यामुळे त्याचा व्यापार थेट बंदी मध्ये आहे. HT बीज वापरल्यास शेतकऱ्यांना ग्लीफोसेट सारखी तणनाशके सहज वापरता येतात, पण हे किंमतदृष्ट्या कपातकारक असले तरी बियाण्यांच्या दर्जात अनिश्चितता आणि कायदेशीर धोका असतो.
शेतकऱ्यांसाठी टिप्स:
- तणनाशक वापरल्यानंतर पाणी-वाऱ्यावर लक्ष परिणामकारक फवारणीसाठी
- स्थानीक कृषी अधिकारी संपर्क तणनाशक व कीडनियंत्रण धोरणांसाठी
- पूर्व व उत्तरमलचन तणनाशकांचा संतुलित वापर
- IPM पद्धतीचा अवलंब जैविक व रासायनिक पद्धतींना संतुलित करणे
- HT बीजांची काळजीपूर्वक निवड अधिकृत स्रोताकडूनच खरीदी करावी
| तणनाशकाचे नाव | घटकद्रव्य (% फॉर्म्युलेशन) | वापरण्याची वेळ | प्रमाण (प्रति हेक्टर) | नियंत्रित होणारी तणे | टीप |
|---|---|---|---|---|---|
| अट्राझीन | Atrazine 50% WP | पेरणीनंतर | 500 ग्रॅम | गवतवर्गीय, रुंदपाती तणे | पहिल्या 2 दिवसांत फवारावे |
| पेंडिमिथालीन | Pendimethalin 30% EC | पेरणीनंतर | 1 लिटर | गवतवर्गीय तण, काही रुंदपाती | पाणी देऊन लगेच फवारणी करावी |
| क्विझालोफॉप-पी-इथिल | Quizalofop-P-Ethyl 5% EC | उगवणीनंतर | 50-100 मि.ली. | गवतवर्गीय तणे | फवारणीवेळी पाऊस नसावा |
| इमाझीथापीर | Imazethapyr 10% SL | उगवणीनंतर | 750 मि.ली. | रुंदपाती व गवतवर्गीय तणे | झाडावर फवारणी टाळावी |
| ग्लायफोसेट (HT साठी) | Glyphosate 41% SL | उगवणीनंतर | 1.5 लिटर | सर्व प्रकारची तणे | फक्त HT कापूससाठीच वापरावा |
डिस्क्लेमर:
वरील लेखातील माहिती ही विविध कृषी तज्ज्ञांचे सल्ले, अभ्यास आणि अनुभवानुसार तयार करण्यात आलेली आहे. तणनाशकांचा वापर करताना नेहमी स्थानिक कृषी अधिकारी, कृषी विज्ञान केंद्र किंवा अधिकृत तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा. उत्पादने आणि मात्रांमध्ये वेळोवेळी बदल होऊ शकतो, त्यामुळे फवारणीपूर्वी लेबलवरील सूचनांचे वाचून पालन करावे. लेखामध्ये दिलेली माहिती ही शेतकऱ्यांसाठी मार्गदर्शन स्वरूपाची असून, चुकीच्या वापरामुळे झालेल्या नुकसानीस लेखक किंवा वेबसाईट जबाबदार राहणार नाही.
#कापूसतणनाशक #कापूसशेती #तणनाशक #शेतकरीसल्ला #तणनियंत्रण #कापूसफवारणी #शेतीटिप्स #तणावरऔषध #शेतकरीमार्गदर्शन #कृषीमाहिती #फवारणीसल्ला #तणमुक्तशेती #कापूसउत्पन्न #सेंद्रियतणनाशक #कृषीउपाय #शेतीउद्योग #शेतीविज्ञान #पिकसंरक्षण #तणकसेनष्टकरावे #फवारणीऔषधे #शेतकरीमित्र #शेतीसंपत्ती #स्मार्टशेती